Termin „łąki kwietne” jest obecnie znany prawdopodobnie większej części społeczeństwa. Prawie dekada promowania w naszym kraju tej – przyjaznej przyrodzie – alternatywy dla trawników spowodowała niemałą rewolucję w myśleniu wielu osób zarządzających terenami zielonymi. W zasadzie nie jest to zaskoczeniem, ponieważ dobrze założona i odpowiednio pielęgnowania łąka kwietna budzi pozytywne emocje. Są one spowodowane bogactwem i różnorodnością barw oraz zapachów.

Oprócz doznań zmysłowych łąki kwietne zapewniają wiele ważnych usług ekosystemowych:

• są miejscem rozmnażania się, żerowania i schronienia dla wielu gatunków zwierząt (owadów, płazów gadów czy drobnych ssaków),
• gromadzą wodę lepiej niż nisko skoszone trawniki,
• obniżają temperaturę otoczenia,
• magazynują CO2,
• tłumią hałas
• filtrują powietrze.

 

Dzięki niewątpliwie dużej liczbie zalet łąki kwietne są obecnie nieodłącznym elementem wielu inwestycji miejskich oraz prywatnych, gdzie duże połacie często koszonych trawników zamienia się na koszone raz lub dwa razy w roku, wspierające bioróżnorodność łąki kwietne.

Zakładanie łąk kwietnych to jedno z łatwiejszych czynności ogrodniczych, których realizacja, przy niewielkich powierzchniach, nie wymaga specjalistycznego sprzętu ogrodniczego. Jednak jest kilka aspektów, na które szczególnie należy zwrócić uwagę podczas planowania, zakładania i pielęgnacji łąki kwietnej. Mając świadomość najczęściej popełnianych błędów można w łatwy sposób ich uniknąć.

I. Planowanie

Już na tym etapie można popełnić błędy, które mogą skutecznie pokrzyżować nasze plany. Podstawowym błędem, który już podczas samego planowania zakładania łąki kwietnej popełniają nowicjusze, to brak świadomości kluczowych cech roślin, które chcemy mieć na łące. Nasiona roślin wysiewanych w ramach zakładania łąk kwietnych dzielą się na rośliny jednoroczne (np. maki polny, chaber bławatek, kąkol polny), dwuletnie (wiesiołek dwuletni, żmijowiec zwyczajny, ślaz dziki) i wieloletnie (np. cykoria podróżnik, dziurawiec zwyczajny, krwawnica pospolita).

Jeśli chcemy cieszyć się łąką kwietną, na której co roku będą występować maki polne, chabry bławatki, kąkole polne czy inne jednoroczne rośliny, które do kiełkowania potrzebują wzruszenia gleby, to co roku powinniśmy zakładać taką łąkę od nowa. Natomiast oczekując, że w pierwszym roku od założenia łąki zakwitną nam rośliny dwuletnie jak wiesiołek dwuletni, żmijowiec zwyczajny, ślaz dziki, to musimy wiedzieć, że te rośliny w pierwszym roku tworzą rozety liściowe, a dopiero w kolejnym roku kwitną i produkują nasiona. Podobnie sytuacja wygląda z gatunkami wieloletnimi, jednak te kwitną w drugim roku, a następnie co rok powtarzają kwitnienie i wydawanie nasion.

Kolejnym błędem przy planowaniu zakładania łąki kwietnej jest nieodpowiedni dobór mieszanki nasion na łąkę kwietną. Niestety, mieszanki nasion, które znajdziemy w marketach budowlanych czy ogrodniczych, opisane jako mieszanki na łąki kwietne zazwyczaj mają niewiele wspólnego z łąkami kwietnymi. Główny problem to skład gatunkowy tych mieszanek. Częstą praktyką producentów jest komponowanie mieszanek, których podstawowym składnikiem są trawy.

Nierzadko można trafić na mieszanki, gdzie 97% składu to trawy, a zaledwie 3% to nieopisana mieszanka nasion kwiatów. Niestety zdarzają się też mieszanki z gatunkami obcymi i inwazyjnymi, które wysiane nie dość, że mogą zdominować przestrzeń przeznaczoną na łąkę kwietną, to mogą również zacząć się rozsiewać na terenach cennych przyrodniczo, zagrażając lokalnej bioróżnorodności. Zatem przy doborze mieszanki należy korzystać z produktów sprawdzonych, posiadających pozytywne opinie wśród specjalistów oraz należy sprawdzać skład gatunkowy mieszanki przed jej zakupem — odpowiedzialni sprzedawcy podają składy gatunkowe produktów, które mają w ofercie.

Ostatnim błędem, dość często popełnianym na etapie planowania łąk kwietnych, jest nieodpowiedni dobór miejsca do wysiania łąki kwietnej. Łąka kwietna sprawdzi się na wielu stanowiskach, nawet takich, gdzie trawniki nie dają sobie rady z brakiem wilgoci, małą ilością składników pokarmowych w glebie, dużym zanieczyszczeniem gleby gruzem czy mocnym nasłonecznieniem. Jednak są takie miejsca, gdzie łąka kwietna nie będzie chciała rosnąć. Głównym przeciwskazaniem przy zakładaniu łąk kwietnych jest pH gleby. Rośliny łąkowe nie tolerują gleb kwaśnych. Odpowiednim pH gleby dla roślin łąkowych, jest odczyn zbliżony do obojętnego. Jeśli nie mamy dostępu do pH-metru, to rosnący mech będzie wystarczającym wskaźnikiem zakwaszenia gleby. W tym wypadku można zrobić dwie rzeczy: albo zaakceptować rosnący mech (warto pamiętać, że niektóre gatunków mchów są pod ochroną), albo przeprowadzić wapnowanie w celu zmiany odczynu gleby.

Nieodpowiednim miejscem do założenia łąki kwietnej będzie również stanowisko bardzo bogate w azot (żyzne). Gatunkiem wskaźnikowym żyznych gleb jest między innymi pokrzywa. Tam, gdzie rosną pokrzywy próba założenia łąki kwietnej będzie nieskuteczna. W tym wypadku należy zaakceptować rosnącą w danym miejscu pokrzywę, chociażby dlatego, że jest cennym surowcem zielarskim oraz rośliną pokarmową wielu gatunków motyli. Idealnym miejscem na założenie łąki kwietnej, jest teren mocno nasłoneczniony i raczej ubogi w substancje odżywcze. Kwestia struktury gleby i jej wilgotności nie powinna być problemem, ponieważ można dobrać mieszankę do terenów suchych, wilgotnych, gliniastych czy piaszczystych.

II. Zakładanie łąki

Gdy planowanie mamy już za sobą, czas na realizację pomysłu. Tutaj również można popełnić kilka błędów.

Przed wysiewem mieszanki nasion na łąkę kwitną należy w odpowiedni sposób przygotować grunt. Stosunkowo częstym błędem jest wysiewanie mieszanki nasion w istniejącą darń, bez wcześniejszych prac ziemnych. Skuteczność zakładania łąki kwietnej w taki sposób jest niewielka. Tym, co w takim przypadku skutecznie hamuje kiełkowanie nasion, jest duża konkurencja ze strony rosnących już na danym stanowisku roślin oraz brak spulchnienia gleby, co wielu gatunkom roślin łąkowych przeszkadza w kiełkowaniu. Glebę przed wysiewem można przygotować na kilka sposobów. Przy małych powierzchniach odpowiednią metodą pozbycia się roślin niepożądanych będzie zastosowanie techniki no-dig zapożyczonej z permakultury. Technika ta polega na przykryciu gleby w miejscu planowanej łąki dwoma warstwami kartonów. Następnie wysypujemy na nie 5-7 cm substratu beztorfowego, równomiernie wysiewamy nasiona i podlewamy. Stosując tę technikę należy uważać, aby założona przez nas łąka nie przeschła przez brak kontaktu substratu z glebą rodzimą.

Możemy również przekopać teren szpadlem lub z użyciem glebogryzarki. Po uprawie gleby pozostałości roślin i kłączy należy wygrabić, a powstałe grudy ziemi rozbić. Teren wyrównujemy grabiami i równomiernie wysiewamy mieszankę nasion. Kolejną techniką mającą na celu przygotować grunt do wykonania łąki kwietnej to zrywanie darni. Darń zrywamy na głębokości 5-10 cm, usuwając rosnące w danym miejscu roślin, ich kłącza oraz bank nasion znajdujący się w glebie. Następnie teren przekopujemy i wyrównujemy grabiami. Możemy wysiewać mieszankę nasion. Odpowiednio przygotowana gleba to bardzo ważny etap zakładania łąki kwietnej.

Innym błędem przy zakładaniu łąki jest nieodpowiedni termin wysiewu nasion. Optymalnymi okresami wysiewu są wiosna i jesień. Wiosenne wysiewy zaczynają się wraz z końcem przymrozków i kończą się wraz z nastaniem upału i suszy. W tym okresie z powodzeniem można wysiewać mieszanki z gatunkami rodzimymi oraz obcymi. Zagrożeniem dla powodzenia wiosennego wysiewu są przymrozki oraz dłuższe okresy bez deszczu. Istotne jest, by trafić w idealną pogodę.

Sygnałem otwierającym okno jesiennego wysiewu jest pojawienie się porannej rosy, a koniec tego terminu wyznacza nadejście przymrozków. Jesień jest bardzo dobrym okresem na wysiew gatunków rodzimych oraz trwale zadomowionych, takich jak maki, chabry czy kąkole. Niestety, jesień nie będzie dobrym okresem na wysiew gatunków spoza naszej strefy klimatycznej, ponieważ duża część siewek gatunków obcych zostanie zniszczona wraz z nastaniem mrozów.

Ważne jest także, aby przy wysiewie stosować się do zaleceń producenta w kwestii normy wysiewu. Lepiej wysiać mniej nasion na 1m2, niż wysiać ich zbyt dużo, ponieważ przy zbyt dużym zagęszczeniu rośliny konkurując o światło, zaczną się zagłuszać. Nasion na łąki kwietne nie można zasypywać ziemią po wysianiu. Błędem jest także użycie grabi po wysiewie do zmieszania nasion z glebą, ponieważ rośliny łąkowe kiełkują na powierzchni gleby.

III. Pielęgnacja.

Jeśli udało nam się wysiać łąkę, przed nami już tylko pielęgnacja. Tu trudniej o błędy, ale mimo wszystko mogą się one pojawić.

Kilka tygodni po wysianiu łąki zaczną pojawiać się pierwsze siewki. Jeśli wysiewaliśmy naszą mieszankę na łąkę kwietną w okresie wiosennym, to trzeba być gotowym, że przy dłuższym okresie bez deszczu trzeba będzie podlać naszą łąkę, a nie każdy o tym pamięta.

Wraz z kiełkowaniem wysianych nasion mogą pojawić się również siewki roślin przez nas niepożądanych. Przed przystąpieniem do pielenia warto zapytać specjalisty, czy roślina, którą chcemy usunąć z naszej łąki, nie jest siewką gatunku rośliny łąkowej z wysianej mieszanki. Zdarza się, że przez brak obeznania w siewkach roślin łąkowych, entuzjaści łąk usuwają nie te rośliny, które powinni.

Jednym z najważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych łąk kwietnych jest ich koszenie, a właściwie jego brak. Przekonanie, że łąk kwietnych się nie kosi, jest błędem. Niekoszona łąka z czasem zarośnie krzewami, a następnie drzewami i w miejscu łąki zacznie powstawać las. Rośliny klimatu umiarkowanego, zawsze będą dążyć do odtworzenia zbiorowisk roślinnych sprzed ingerencji człowieka w dany obszar. W przypadku klimatu, w którym żyjemy, na terenach suchych będzie to puszcza, natomiast na terenach bardziej wilgotnych, nadrzecznych i zalewowych będą to łęgi, bagna i torfowiska. Zatem, aby zatrzymać proces sukcesji krzewów i drzew łąkę trzeba skosić co najmniej raz na dwa lata.

Optymalnie łąkę powinniśmy kosić raz lub dwa razy na sezon. Częstsze koszenie doprowadzi do zaniku roślin łąkowych, ponieważ nie będą one miały możliwości zakwitnąć, zawiązać nasion i odtworzyć się w kolejnym sezonie. Istotny jest dobór narządzi do koszenia. Najlepszym narzędziem do koszenia, jest tradycyjna kosa, jednak obecnie mało kto posiada umiejętność posługiwania się tym narzędziem. Dobrym zamiennikiem będzie kosiarka listwowa, ponieważ zostawia ona podobny pokos do tego, jaki powstaje przy używaniu kosy tradycyjnej.

Optymalnym rozwiązaniem będzie też koszenie kosą spalinową. Należy pamiętać, że nie wolno kosić niżej niż 5 cm powyżej gruntu, ponieważ kosząc nisko uszkodzimy rozety gatunków dwu- oraz wieloletnich. Kosząc kosą spalinową, warto użyć tarczy do trawy, ponieważ żyłka rozdrabnia rośliny, co znacznie utrudnia pozbycie się pokosu. Pokos zostawiamy na tydzień lub dwa, aby w tym czasie wysiały się nasiona przekwitniętych roślin. Błędem jest pozostawianie pokosu na stałe, ponieważ martwe rośliny użyźniają glebę, co jest niewskazane, oraz tworzą filc, pod którym siewki roślin zaczynają gnić.

Podsumowanie

Zakładanie łąk kwietnych to bardzo przyjemna, łatwa i pożyteczna czynność. Mając świadomość, jakie korzyści płyną z zakładania łąk, powinniśmy dążyć do zamiany biologicznych pustyń, jakimi są często koszone, nawadniane i nawożone trawniki, na łąki kwietne.  Są jednak pewne szczegóły, na które należy zwrócić uwagę na każdym z etapów realizacji naszego pomysłu założenia łąki kwietnej. Stosując się do zawartych w artykule rad, bez wątpienia każda założona łąka kwietna będzie dobrze funkcjonować, ciesząc bogactwem barw, zapachów oraz gatunków zapylaczy korzystających z założonej przez nas kwietnej „stołówki”.

Autorzy tekstu:
Karol Podyma i Mikołaj Siemaszko