Pszczoły i zapylacze to uniwersalny i atrakcyjny temat, który można wykorzystać podczas zajęć edukacyjnych proponowanych dla różnych grup odbiorców, a także jako pretekst do zabaw integracyjnych. Warsztaty o zapylaczach można przeprowadzić zarówno podczas wyprawy z grupą w teren, jak i w sali. Odpowiednio przygotowane zajęcia mogą wzbogadzić lokalne pikniki i festyny o wciągające elementy edukacyjne.
Poniżej przedstawiamy zestaw gier i zabaw edukacyjnych, skupionych wokół tematyki pszczół i zapylaczy (i nie tylko…), wypróbowanych i spisanych przez edukatorki Fundacji EkoRozwoju oraz centrum Edukacji Ekologicznej NATURA 2000 „Izerska Łąka”. Znajdą też tu państwo pomysły na wzbogacenie pszczelim akcentem organizowanych przez Państwa wydarzeń.
Dodatek do listy 111 roślin dla zapylaczy w postaci gotowych projektów rabat dla różnych rodzajów gleb.
Rabata dla gleby okresowo mokrej
Rabata krzewiasta z drzewami
Rabata łąkowa na glebę wilgotną
Rabata łąkowa na glebę suchą
Rabata leśna
Rabata ruderalna
Przedstawiamy Państwu zestaw 111 roślin przyjaznych dla zapylaczy, które można wykorzystywać w planowaniu zieleni w naszym najbliższym otoczeniu. Materiał powstał jako narzędzie wspierające realizację wskazówek zawartych w dokumencie „Rekomendacje dla gmin w ochronie owadów zapylających”, opracowanym przez Fundację Ekologiczną „Zielona Akcja”. Pomysł na stworzenie praktycznego spisu roślin przyjaznych zapylaczom powstał na jednym ze spotkań z zarządcami zieleni, podczas których omawialiśmy zapisy rekomendacji.
Wstępna lista roślin została zaproponowana przez specjalistów z zakresu wiedzy o zapylaczach – dr inż. Pawła Migdała oraz mgr Agnieszkę Murawską z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Uzupełnieniem listy, opracowaniem doboru roślin wg opisanych poniżej kryteriów oraz jego weryfikacją pod kątem możliwości uprawy w warunkach zieleni urządzonej zajęła się mgr Małgorzata Piszczek, botaniczka i architektka krajobrazu.
Ulotka informacyjna dla gmin, które angażują się lub planują zaangażować się w ochronę zapylaczy. Zawiera zbiór najważniejszych informacji dla mieszkańców.
Podejmowanie działań korzystnych dla pszczół warto połączyć z przekazem edukacyjnym. Zadanie to ułatwią nasze tablice informacyjne, które można umieścić w pobliżu szkolnego ogródka, rabaty, pasieki czy domku dla owadów.
Drugi pakiet tablic informacyjnych o pszczołach i innych dzikich zapylaczach. Można je umieścić w pobliżu szkolnego ogródka, rabaty, pasieki czy domku dla owadów.
Łąka nasadzona i pielęgnowana z myślą o zapylaczach czy rabata edukacyjna w przyszkolnym ogródku to miejsca, które same w sobie mogą stać się narzędziami edukacyjnymi, o ile tylko zadbamy o to, by poinformować mieszkańców o ich funkcjach. Jeśli nie mamy miejsca czy środków na rozbudowaną tablicę informacyjną, możemy skorzystać z niewielkich tabliczek, które po wydrukowaniu i zalaminowaniu można umieścić w zapylaczowej scenerii. Dostępny do pobrania pakiet tabliczek w wersji do druku można modyfikować dodając logo gminy, szkoły czy innej instytucji, która opiekuje się danym terenem.
Pszczołowate odpowiadają za zapylanie roślin stanowiących ponad 1/3 zbilansowanej ludzkiej diety. Bez pszczół niemożliwe będzie ułożenie zdrowego jadłospisu, bogatego w odpowiednie wartości odżywcze i witaminy. Pszczoły również uczestniczą w zapylaniu bawełny, co bezpośrednio przekłada się na produkcję m.in. ubrań. Scenariusz zawiera zadania i rysunki, które umożliwiają przekazanie wiedzy o pszczołach w przystępny sposób.
W Polsce prawie połowa gatunków roślin owadopylnych jest zapylana przez błonkówki (pszczoły, osy, mrówki). Najlepiej przystosowane do zapylania są pszczoły. Pozostałe owady pełnią mniejszą rolę w zapylaniu roślin. W naszym kraju ssaki i ptaki mają marginalne znaczenie w zapylaniu roślin i robią to jedynie przypadkowo. Największe znaczenie jako zapylacze mają pszczoły, których wyróżniamy w Polsce około 470 gatunków. Scenariusz zawiera zadania, zdjęcia i rysunki, które wprowadzają uczniów i uczennic w różnorodny świat zapylaczy.
Rodzina pszczela składa się z 3 głównych postaci: matki
pszczelej, pszczół robotnic i trutni. Latem w ulu przebywać może ponad 40 000 osobników. Dzięki temu scenariuszowi na chwilę zajrzycie z klasą do ula i dowiecie się jak zorganizowane jest życie pszczół, tak aby zapewnić wszystkim członkom rodziny opiekę, bezpieczeństwo i porządek w ulu. W materiale znajdziecie informacje merytoryczne oraz propozycję interaktywnych zajęć, które zaangażują całą klasę.
Dynamiczny rozwój cywilizacji nie pozostaje obojętny
dla przyrody. Presja wywierana na środowisko naturalne
przyczynia się do pogorszenia życia i funkcjonowania wielu
grup organizmów żywych. W szczególny sposób dotyczy to
owadów zapylających. Są one grupą najbardziej narażoną
na negatywne skutki wynikające z działalności człowieka.
O problemach tych mówi się coraz głośniej, ponieważ populacja
zapylaczy z roku na rok maleje.
Dzięki scenariuszowi omówicie z grupą czynniki zagrażające zapylaczom oraz zastanowicie się nad działaniami
Wybudowanie odpowiedniego hotelu dla owadów to sztuka, której warto poświecić kilka chwil.
Z naszego scenariusza dowiecie się jak wybrać materiał do budowy hotelu, jak umieścić go w przestrzeni oraz jakie rośliny najlepiej posadzić lub wysiać w najbliższym otoczeniu, żeby zapewnić pokarm jego mieszkańcom.
Schemat zapylania, plakat z podstawowymi gatunkami pszczół, rysunkowa historia rozwoju pszczoły robotnicy – to tylko niektóre z materiałów dodatkowych, którymi można uatrakcyjnić nasze zajęcia poświęcone zapylaczom.
Niniejszy materiał stanowi niezbędne uzupełnienie pięciu scenariuszy przedstawionych poniżej. W każdym ze scenariuszy znajduje się lista pomocy potrzebnych do zrealizowania zajęć. Zachęcamy jednak także do samodzielnego eksplorowania i rozwijania pomysłów na ciekawe warsztaty o zapylaczach.
Ile czasu zajmuje wyprodukowanie jednej łyżki miodu? Jaki owad, zaraz po pszczole miodnej, jest najlepszym zapylaczem roślin uprawnych? Dlaczego nie należy stosować oprysków? Na te pytania znajdziesz odpowiedzi w wystawie edukacyjnej Po co nam pszczoły. Dlaczego powinniśmy się przejmować? Na wystawę składa się 6 plansz z infografikami. Wystawa powstała w polskiej i niemieckiej wersji językowej. W ramach projektu prezentowana będzie w 5 lokalizacjach w Polsce i w 5 lokalizacjach w Niemczech. Dodatkowo możesz pobrać jej wersję internetową w postaci grafik dostosowanych wielkością do mediów społecznościowych. Za wystawę odpowiadają Fundacja EkoRozwoju oraz IBZ St. Marienthal. Zapraszamy do wykorzystywania plansz w wersji online w celach edukacyjnych. Osoby zainteresowane organizacją wystawy lub pobranie jej wersji do druku prosimy o kontakt z koordynatorką projektu – Katarzyna Zaremba, k.zaremba@eko.org.pl.
Pszczoły i inne owady zapylające napotykają we współczesnym środowisku wiele trudności i niebezpieczeństw. Zagrażają im m.in. utrata siedlisk, rozpowszechnianie się chorób i pasożytów, zmieniające się warunki klimatyczne, stosowanie pestycydów. Ważne, aby wdrażać kompleksowe rozwiązania służące ich ochronie. Kluczowym elementem tego procesu jest edukacja oraz wzrost świadomości na temat pszczół i innych zapylaczy. Nasza broszura w zwięzły sposób przekazuje podstawowe informacje na temat roli zapylaczy w środowisku naturalnym, zagrożeń związanych z działalnością człowieka, a także sposobów ich ochrony. W broszurze znajdują się także praktyczne porady dotyczące tworzenia przestrzeni przyjaznych zapylaczom – od ogródka, aż po hotele, w których będą mogły zamieszkać te pożyteczne owady.
Obserwowany obecnie duży spadek liczebności populacji owadów zapylających (nie tylko pszczoły miodnej) spowodowany jest szeregiem czynników, które pojedynczo lub grupowo wpływają na ogólnie złą kondycję tej tak ważnej ekologicznie grupy zwierząt. Ważną rolę w kształtowaniu przyjaznej przestrzeni do egzystowania owadów zapylających odgrywają obszary wiejskie. Świadomość tych zagrożeń w połączeniu z wiedzą i dobrą wolą ludzi mogą zmienić aktualny stan rzeczy i wpłynąć na poprawę warunków siedliskowych tych potrzebnych i użytecznych bezkręgowców.
Zaangażowanie osób nie będących specjalistami jest bardzo ważne dla zachowania walorów przyrodniczych: siedlisk, gatunków czy krajobrazu. Jesteśmy świadkami największego w historii globu wymierania gatunków spowodowanego głównie działalnością ludzką. Trudno sobie wyobrazić ich skuteczną ochronę, która ograniczałaby się do oficjalnych i formalnych sposobów. Bez społecznego zaangażowania w ochronę, bez często oddolnych inicjatyw trudno będzie zachować pełne spektrum bioróżnorodności. Warto jednak pamiętać, że nikt nie angażuje się w przedsięwzięcia, wobec których nie ma żadnej postawy. Dopiero uzyskanie właściwego poziomu ekologicznej świadomości może stać się impulsem do zmiany postaw. Pojedyncze osoby własnym przykładem mogą wpływać na innych, na grupki, a potem nawet rzesze (efekt domina). Dlatego też tak ważne są wszelkie formy edukacji ekologicznej, których efektem może być wzmocnienie społecznej odpowiedzialności za obecny i przyszły stan przyrody.
Owady zapylające (np. błonkówki, chrząszcze, muchówki, motyle) podlegają dziś silnej antropopresji. Działania człowieka związane głównie z urbanizacją oraz rozwojem rolnictwa (intensyfikacja upraw, zwiększanie powierzchni pól uprawnych kosztem innych terenów zielonych, chemizacja) stanowią dziś poważne zagrożenie dla egzystencji naszych „braci mniejszych” odpowiadających za tak ważny proces, jakim jest zapylanie roślin. W związku z tym należy dogłębnie poznać przyczyny spadku liczebności owadów zapylających. Pomagają w tym materiały, które można wykorzystywać jako modułowe podręczniki w edukacji zdalnej.
Owady zapylające są niezastąpionymi opiekunami każdego ogrodu i upraw rolniczych. To właśnie one zapewniają odpowiednie zapylenie warzyw, drzew, owoców i roślin ozdobnych. Są, więc szczególnie ważne dla odpowiedniego funkcjonowania m.in. ogródków działkowych, sadów, ale także ekosystemów naturalnych. Bez zapylaczy nie byłoby znacznej części żywności na świecie, ale także ucierpiałaby bioróżnorodność, niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania biosfery. Dzisiaj zależność między roślinami i owadami je zapylającymi określana jest mianem mutualizmu, który powstał w procesie koewolucji.